Reactie Vilans op Regeerakkoord: benut kennis voor de noodzakelijke verandering

Het verminderen van administratietijd, inzet van digitale zorg, meer geschikte woonvormen voor ouderen en passende zorg. Vilans herkent veel van de plannen voor de zorg in het nieuwe Regeerakkoord. Het moet anders en het kán ook anders. De voorstellen zijn in lijn met de noodzakelijke verandering die al gaande is en waar wij met kennis aan bijdragen.

Ambitie is nodig, maar versnellen en innoveren gaan niet vanzelf. Echt veranderen kost tijd. Stimuleer en faciliteer wat goed gaat. Leer meer van elkaar. En gebruik daarvoor de kennis en ervaringen die er al zijn. En vooral: denk niet vanuit wetten, regels en hoe we het hebben georganiseerd, maar zet het leven van mensen centraal; wat willen zij?

Vilans heeft in zijn koers persoonsgericht en integraal werken en digitale zorg als speerpunten. Wat adviseert het daarover bij de uitwerking van de kabinetsplannen? 

Persoonsgericht en integraal werken

Vilans vindt het een goede ontwikkeling dat ouderen langer (zelfstandig) thuis of in de buurt kunnen wonen, op voorwaarde dat ze daar passende zorg en ondersteuning kunnen krijgen. ‘We weten uit onderzoek dat ouderen in de toekomst het liefst (zelfstandig) thuis of in de buurt willen blijven wonen, zelfs als ze (meer) zorg nodig hebben. Een groot deel van de ouderen geeft aan dan terug te kunnen vallen op anderen voor extra hulp. Dat betekent ook dat je zorg dichter bij de mensen thuis organiseert. 

Wij steunen de inzet van een sterke eerstelijn, maar hierbij hoort ook het beter faciliteren van naasten en zorgzame buurten. De toenemende vraag naar zorg en ondersteuning voor ouderen is niet op te lossen door zorgorganisaties en zorgverleners alleen, ook van burgers wordt wat verwacht. Die boodschap moet nog krachtiger. Vilans werkt vanuit het model ‘Het leven centraal’. Dat gaat ervan uit dat eerst wordt gekeken wat de behoefte is van iemand met een zorg- of ondersteuningsvraag. 

Dan zijn er, achtereenvolgens, verschillende stappen mogelijk: wat kan iemand zelf oplossen of, als dat niet lukt, wat kan iemand dan leren zelf te doen, waarbij een zorgprofessional soms tijdelijk kan helpen. Daarna zijn er nog heel veel andere mogelijkheden. Denk aan hulp van mantelzorgers, naasten en vrijwilligers, zorgzame gemeenschappen, hulpmiddelen of digitale zorg. Is de zorgvraag dan nog niet beantwoord, pas dan komt de professionele zorg in beeld én in actie.

Teleurstellend vindt Vilans dat het Regeerakkoord nauwelijks aandacht besteedt aan mensen met een beperking, terwijl er nog veel te doen is om te voldoen aan het VN-verdrag Handicap. Ook zij moeten volwaardig mee kunnen doen in onze maatschappij.’

Digitale zorg

Vilans ziet mogelijkheden om met kunstmatige intelligentie, generatieve AI, administratietijd te verminderen. Het vindt het daarbij wel cruciaal rekening te houden met menselijke waarden en met privacy en veiligheid. ‘We overzien nog niet hoe snel en hoeveel AI daadwerkelijk in de langdurende zorg zal betekenen. De basis moet daarvoor ook op orde zijn. 

Naast AI is investeren in nieuwe digitale innovaties van belang. Dat vraagt om een andere manier van werken, met goede randvoorwaarden, een duidelijke visie van de zorgorganisatie en betrokkenheid van cliënten en medewerkers. Als de waarde van een digitale innovatie positief is aangetoond (bijvoorbeeld door Digizo.nu en het Landelijk Centrum Waardebepaling), zorg dan ook voor structurele financiering van digitale en hybride zorgprocessen’. 

Het Regeerakkoord besteedt veel aandacht aan wonen voor ouderen. Vilans benadrukt (zorg)geschikte woningen voor ouderen ook te voorzien van (meereizende) thuiszorgtechnologie en voldoende in te zetten op ‘warme’ mensgerichte technologie die welzijn ondersteunt. ‘Kijk niet wat er kan, maar naar wat de cliënt nodig heeft en wat de zorgmedewerker echt helpt.’

Tot slot: kennis als fundament voor passende zorg

Vilans steunt het verder uitwerken van een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord en roept op hiervoor niet te vertrekken vanuit oude beelden, maar dit te onderbouwen met actuele kennis. ‘Benut ook daarvoor kennis uit praktijk en geef de ervaringen van cliënten een grotere rol dan voorheen. Waar liggen behoeften van mensen, welke belemmeringen zijn er en wat werkt? 

Toegankelijke kennis maakt passende zorg mogelijk zodat professionals, mantelzorgers en burgers een goede afweging kunnen maken wat het beste past in hun specifieke context. Zeker in de langdurende zorg kan 'harde effectiviteit' vaak niet het criterium zijn. Kijk dan ook naar uitkomstmaten als effect op kwaliteit van leven, of kwaliteit van sterven.’