Inzichten en voorbeelden om aan de slag te gaan met de fysieke omgeving

In Nederland wonen ongeveer 370.000 mensen in verpleeg- en verzorgingsinstellingen, en in zorginstellingen voor geestelijke gezondheidszorg en gehandicaptenzorg. Deze fysieke omgeving, zoals het ontwerp, de inrichting, de functionaliteit, heeft grote invloed op het gedrag, functioneren en welbevinden van bewoners en medewerkers. Bijvoorbeeld actief en zinvol bezig kunnen zijn en je veilig en thuis voelen.

Hanneke Noordam, onderzoeker bij Vilans: ‘Veel zorgorganisaties in de gehandicapten- en ouderenzorg, onderzoekers én ontwerpers zijn bezig met de fysieke omgeving. Dat is ook de aanleiding voor de verkenning, waarbij we met vertegenwoordigers van deze drie groepen hebben gesproken over ontwikkelingen in hun organisatie of vakgebied. Ook spraken we met hen over de kennis die zij nodig hebben om de fysieke omgeving voor gebruikers te optimaliseren en of deze kennis ook vindbaar, toepasbaar en compleet genoeg is.’

3 belangrijke inzichten

De input over de kennisbehoeften leidde tot inzicht in de kennisopgave op drie vlakken:

1. Kennis en bewustwording

Het begint met bewustwording bij verschillende betrokkenen dat de fysieke omgeving belangrijk is voor persoonsgerichte zorg en ondersteuning. Er is al wel de nodige kennis. Die mag alleen beter vindbaar en toepasbaar, en op maat zijn voor de verschillende doelgroepen en disciplines die betrokken zijn bij de fysieke omgeving.

Ook is er nog meer onderzoek nodig. Bijvoorbeeld naar de invloed van de omgeving op specifieke doelgroepen en hoe verschillende elementen in de omgeving het gedrag en welbevinden van de gebruikers beïnvloeden.

Lees meer:

• Toolkit dementievriendelijk woongebouw, Alzheimer Nederland
• Effecten van buurt, gebouw en interieur op mensen met een verstandelijke beperking | ZonMw
• Whitepaper Zorgvastgoed en de gezonde leefomgeving, 's Heeren Loo

2. Meer samenwerken en leren van elkaar

Meer samenwerken en leren van elkaar geldt zowel binnen organisaties, als tussen sectoren en disciplines. Binnen een organisatie kijk je naar vragen als: Hoe kunnen de verschillende betrokken disciplines (zorg en huisvesting) samenwerken op dit vraagstuk? En hoe breng je de wensen van verschillende gebruikers in kaart? Hoe kun je vervolgens komen tot een integrale visie op het ontwerp en gebruik van de fysieke omgeving?

En tussen sectoren: Hoe kunnen sectoren van elkaar leren? Bijvoorbeeld over het goed aansluiten op prikkelverwerking voor mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking. Hiervoor is het nodig om tot een gezamenlijke en eenduidige taal te komen.

Bij verder onderzoek is samenwerking tussen disciplines en tussen sectoren belangrijk. ‘Dan kun je veel meer gewicht krijgen, sneller tot bewijs van de effectiviteit komen en kosten besparen’, aldus een onderzoeker.

3. Implementatie en monitoring

Er is behoefte aan een praktische vertaling van kennis van verschillende betrokken disciplines (zorg, wonen, ontwerp en onderzoek), zodat zorgorganisaties zelf aan de slag kunnen met aanpassingen in de fysieke omgeving. Het is ook nodig om te weten hoe zorgorganisaties de effecten van deze aanpassingen kunnen monitoren en evalueren. En hoe ze een gezamenlijke businesscase kunnen opstellen over de investeringen en de verwachte korte- en langetermijnopbrengsten.

Hoe nu verder?

Diverse partijen hebben tijdens de verkenning aangegeven dat ze samen willen blijven optrekken in de kennisopgave die er ligt op het gebied van zorg, wonen en ontwerp. Ze blijven hierover in gesprek.

Meer weten?

• Hoe een andere omgeving leidt tot minder gedragsproblemen
• Leefomgeving bij dementie
• Architectuur en Duurzame Zorg | RIVMr