Blog - 'Is er nog toekomst voor gesloten afdelingen?'

Deze vraag hoor ik vaak van verpleeghuizen nu de Wet zorg en dwang (Wzd) eraan komt. De wet vraagt om het kijken met een nieuwe bril. Wat is belangrijk voor de individuele cliënt en hoe ontwikkelt dit zich in de loop der tijd?

Wat doet het met iemand om te moeten verblijven op een gesloten afdeling? Dat is een vraag die u zich bij elke cliënt met dementie zou moeten stellen. Want het verblijven op een gesloten afdeling is onvrijwillige zorg en daarvoor geldt ‘nee, tenzij’ volgens de nieuwe wet. Uitgangpunt is om onvrijwillige zorg en behandeling slechts in geval van ernstige noodzaak in te zetten wanneer er geen alternatieve mogelijkheden meer zijn.

Open houding erg belangrijk

Het verkennen van andere mogelijkheden vraagt om oprechte belangstelling en een open houding. Het kennen van de mens achter ‘de client’ zonder te veel voor hem in te gaan vullen. De professionele vaardigheid om gedrag goed te kunnen observeren, ondersteunt hierin. Gaat iemand bijvoorbeeld steeds bij de deur staan? Dan geeft hij aan van de afdeling te willen en dat is een vorm van verzet. En ‘verzet’ wordt in de Wzd beschouwd als criterium voor onvrijwillige zorg en vraagt om een andere handelswijze van professionals. Dat wil niet zeggen dat onvrijwillige zorg niet meer kan, maar het betekent dat een zorgvuldig proces van afwegingen moet worden gestart. Ook daarna is blijvende monitoring belangrijk want al vertoont een client immers eerst geen verzet, dit kan in de loop van de tijd weer veranderen.

Huiselijkheid versus vrijheid

Eén zorgorganisatie waar ik regelmatig over de vloer kom, had de deuren van de liften beplakt zodat deze eruit zagen als boekenkasten. Ze wilden zo een huiselijke sfeer creëren. Totdat ze te maken kregen met een cliënt die met de lift naar beneden wilde en in staat gesteld moest worden om dat op een veilige manier te doen. De lift moest weer herkend worden als lift. Zulke situaties vragen om een open gesprek. ‘Wat zien we als organisatie als vrijheid, wat is onze visie en hoe vertalen we dit in keuzes zoals deze?’

Reflectievaardigheid

Het is mooi om te kijken vanuit het individu, maar wat als verschillende individuen iets anders willen? Een andere cliënt is misschien juist blij met die huiselijke sfeer door de beplakte boekenkasten. Er is geen pasklaar antwoord en elke situatie is weer anders. Dit vraag om vaardigheden van zorgmedewerkers als reflectie op het eigen functioneren en het in gesprek blijven gaan met elkaar. En ook weer de vraag: hoe kunt u als organisatie hierin faciliteren? Dit kan door medewerkers training en opleiding te geven en ruimte te bieden voor creatieve oplossingen en verantwoord experimenteren, dus het bieden van zogenaamde ‘probeerruimte’.

Leefcirkels

Gelukkig gebeurt er ook een hoop op gebied van technologie, waardoor het steeds makkelijker wordt om tegemoet te komen aan de wensen van het individu. Denk aan leefcirkels die met sensoren, in een polsband, bepalen waar bewoners naartoe kunnen en welke deuren opengaan. De grootte van de leefcirkel kan worden afgestemd op de individuele situatie van de cliënt.

• Lees ook Leefcirkels XL vergroten bewegingsvrijheid

Wat is de uitdaging van de Wzd?

De nieuwe wet betekent meer dan alleen ‘kijken waaraan voldaan moet worden’. Het is een kans om opnieuw te kijken naar de visie van uw organisatie, hoe deze landt in de dagelijkse praktijk en of u voldoende gebruik maakt van technologische mogelijkheden. En hoe u uw medewerkers kunt faciliteren in het reflecteren en observeren zodat zij kunnen inspelen op unieke situaties. De uitdaging? Groepsgerichte keuzes zijn niet meer van deze tijd, de focus is op het individu! Want voor groepsgerichte keuzes zoals gesloten afdelingen is er geen toekomst!

Lees meer over de Wet zorg en dwang

• Bekijk de projectpagina over de Wet zorg en dwang
• Wanneer mag onvrijwillige zorg worden toegepast?