‘Ervaringsdeskundigen kijken net even anders’

Steeds vaker wordt er samengewerkt met ervaringsdeskundigen. Toch is er nog weinig kennis beschikbaar over hoe je dat het beste vormgeeft. Vilans-adviseur Inge Redeker: ‘Het is vooral een kwestie van doen om dan samen te ontdekken wat wel werkt en niet en welke rol bij een ervaringsdeskundige past. Maar dat proces van ontdekken, moet je wel goed faciliteren.'

‘Niets over ons, zonder ons,’ staat er in het VN-verdrag Handicap. Dat is de reden waarom steeds meer zorgorganisaties ervaringsdeskundigen betrekken. Toch gebeurt dit nog steeds niet overal. Redeker: ‘Bij andere branches is het heel gewoon om klanten te betrekken. Als je een nieuw automodel ontwikkelt, betrek je daar de eindgebruiker bij.  Maar in de zorg bestaat toch nog steeds een cultuur waarin we het vooral over cliënten hebben. Terwijl de zorg eigenlijk ook een product is dat we onder andere aan ouderen en mensen met een beperking leveren.’

Meer weten over ervaringsdeskundigheid?

Bekijk dan onze publicatie ‘Ervaringsdeskundigheid voegt iets unieks toe’. De publicatie is het resultaat van een verkennend onderzoek. In de publicatie vindt u onder andere goede voorbeelden, welke rollen ervaringsdeskundigen kunnen vervullen en waar de begeleiding aan moet voldoen. Ook staan er opleidingen in vermeld.

Brede blik is een vereiste

Redeker: ‘Naast dat het noodzakelijk is, hebben ervaringsdeskundigen daarnaast echt meerwaarde. Ze hebben zelf iets meegemaakt en dat op een bepaalde manier verwerkt. Hierdoor zijn ze in staat om vanuit de hele doelgroep te denken. Wel is de ervaring alleen niet genoeg om ook ervaringsdeskundige te kunnen zijn.’ 

Ervaringsdeskundige ben je niet meteen

Dit herkent ook Mireille de Beer die inmiddels alweer 9 jaar als ervaringsdeskundige bij Vilans werkt via de LFB, de belangenorganisatie door en voor mensen met een verstandelijke beperking. ‘Ervaringsdeskundige ben je niet meteen. Het proces van het accepteren van je beperking en het verwerken van je emotionele bagage kost nou eenmaal tijd. Pas als je zelf iets hebt geaccepteerd, kun je een ander helpen. Ik heb daar zelf ook een tijd over gedaan.’ 

Mensen op scherp zetten

Redeker: ‘Naast de vereisten moet je samen met een ervaringsdeskundige ook stilstaan bij welke rol hij kan vervullen. Een ervaringsdeskundige kan bijvoorbeeld aan de slag als co-onderzoeker, interviewer, fotograaf of beleidsmaker. De ervaringsdeskundige voegt daarbij iets unieks toe, omdat die net even anders kijkt. Uit eigen ervaring merk ik dat bijvoorbeeld aan vragen die ervaringsdeskundigen kunnen stellen. Bijvoorbeeld tijdens een overleg: 'Waarom doen we dit eigenlijk?' Of: 'Waar hebben we het over?' Dat zet iedereen weer even op scherp.’

Durven zeggen dat je iets niet begrijpt

De Beer: ‘In het begin bij Vilans was het voor mij ook even zoeken. Wat goed werkte is dat ik regelmatig gesprekken had. Daarin stonden we stil bij hoe het ging en wat ik nodig had. Ik vervul bij Vilans inmiddels verschillende rollen. Bijvoorbeeld die van interviewer, blogger, spreker of vlogger. Ook stimuleer ik andere ervaringsdeskundigen om hun verhaal te delen. Bijvoorbeeld op het Kennisplein Gehandicaptensector. Wat ik vaak terug te horen krijg, is dat ik in situaties vaak het ijs breek. Bijvoorbeeld door te zeggen dat ik iets niet begrijp. Hierdoor durven andere mensen dat ook sneller te doen.’ 

Neem mensen serieus

De Beer: ‘Over de inzet van een ervaringsdeskundige moet je verder niet te licht denken. Je moet mensen echt serieus nemen. Helaas gebeurt het nog weleens dat mensen vooral voor de show worden betrokken: om aan anderen te laten zien dat deze organisatie met ervaringsdeskundigen werkt. Ervaringsdeskundigen moeten echt in staat worden gesteld om hun bijdrage te kunnen leveren. Stilstaan bij de rol die ze daarbij kunnen vervullen is belangrijk. Het gaat dus niet alleen om het delen van ervaringen.’

Begin klein

Redeker: ‘Als organisatie moet je een structuur neerzetten om ervaringsdeskundigheid te laten werken. Bijvoorbeeld door het faciliteren van begeleiding waarin gelijkwaardigheid centraal staat. Daarnaast moet je goed weten welke kwaliteiten bij een bepaalde rol horen en eerlijk kijken of de ervaringsdeskundige die bezit. Het beste werkt het om klein te beginnen en vanaf daar verder te kijken.'