Vijf partijen, drie domeinen en één visie: het werkt bij ’t Kompas op Zuid
Gepubliceerd op: 13-11-2024
In het gemengd wonen-project ’t Kompas op Zuid in Tilburg wonen mensen met en zonder zorgindicatie samen. Ze worden daarbij ondersteund door een kernteam van professionals uit zorg, welzijn en woningbouw. Hoe verliep het proces naar deze samenwerking over de domeinen heen? Wat waren de dilemma’s en hoe zijn de partijen daaruit gekomen? Dit is de tweede van een reeks van drie verhalen over regionale samenwerking bij ’t Kompas op Zuid.
Programma RegioKracht in de zorg
Ambulantisering van de gehandicaptenzorg is benoemd in Kanslijn 4 van het Transitieakkoord toekomstbestendige gehandicaptenzorg. Vilans ziet mogelijkheden om hierin domeinoverstijgend op te trekken. Met het programma ‘RegioKracht in de zorg’ richten we ons op het versnellen van de transitie die nodig is om zorg en ondersteuning aan ouderen en mensen met een beperking toegankelijk te houden. We ondersteunen zorginkopers, bestuurders en programmamanagers bij het ontwikkelen van duurzame, regionale samenwerking. In een reeks van drie verhalen wordt belicht hoe die samenwerking bij ’t Kompas op Zuid tot stand kwam in drie onderscheiden fasen: aanloop, ontwikkeling en praktijk. Het eerste verhaal gaat over hoe de partijen bij en tot elkaar kwamen in de aanloopfase. Dit is het tweede verhaal: hoe vijf partijen uit drie domeinen een visie ontwikkelden.
Andere vorm van samenwerking
Elke cliënt die dat aankan moet een zo zelfstandig mogelijke eigen plek kunnen krijgen in een omgeving waar hij of zij in staat is mee te doen in de samenleving. Daar is kanslijn 4 van het Transitieakkoord op gericht. ‘t Kompas op Zuid is een duidelijke invulling van die kanslijn: mensen met een licht verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid en mensen die met spoed een woning nodig hebben, vormen een gemeenschap waar bewoners naar elkaar omkijken en iedereen op zijn eigen manier kan meedoen. Daarvoor gingen Prisma (gehandicaptenzorg), Traverse (maatschappelijke opvang dak- en thuislozen), RIBW Brabant (ggz), ContourdeTwern (welzijn) en woningbouwcorporatie Tiwos de samenwerking aan, ondersteund door gemeente en zorgkantoor.
'Wonen en meedoen zijn twee grote factoren in het leven van mensen en belangrijke opgaven van woningbouw, gemeenten en zorg', zegt Miranda Hanegraaf, manager herstel bij RIBW Brabant, een regionale instelling voor beschermd en begeleid wonen voor mensen met een psychiatrische of psychische kwetsbaarheid. Miranda Hanegraaf was van begin af aan betrokken bij het project. 'Die twee factoren komen heel mooi bij elkaar in gemengd wonen. De gemeenschap die in ‘t Kompas op Zuid gebouwd is, draagt bij aan de transformatieopgave: hoe maken we het gewoner dat we dingen met en voor elkaar doen? Hoe zorgen we voor wederkerigheid? Ja, daar wilden wij graag aan meewerken.'
Wonen en meedoen zijn twee grote factoren in het leven van mensen. Die twee factoren komen heel mooi bij elkaar in ’t Kompas op Zuid.
Ook besturingsadviseur Malou Deenen van Traverse was direct overtuigd van het concept. 'Wij zijn een organisatie voor maatschappelijke opvang en begeleiding aan dak- en thuisloze mensen. De gevolgen van de woningproblematiek zien we hier dagelijks terug. Daarbij bedienen we alle doelgroepen die we nu in ’t Kompas op Zuid zien: mensen met een licht verstandelijke beperking, mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid en mensen die om welke reden dan ook dakloos zijn geworden. Ik zag ’t Kompas op Zuid meteen als oplossing voor de problemen van de mensen die bij ons aankloppen. Daarom zijn we partner geworden.'
Verschillende mindsets
Toen de partijen groen licht hadden van gemeente en zorgkantoor, konden ze van start. 'In het begin van het project was huisvesting voorliggend', herinnert accountmanager Marion Creemers van zorgorganisatie Prisma zich. 'De plek was snel gevonden en dat het om flexbouw zou gaan, was ook snel besloten. Toen startte de feitelijke ontwikkeling. Met woningbouw, zorg en later ook welzijn – de partijen die in het complex met elkaar zouden gaan samenwerken in een kernteam – hebben we een inhoudelijke werkgroep gevormd. De verschillende mindsets moesten bij elkaar komen, met elkaar moesten we een gezamenlijke visie ontwikkelen. Dat was een belangrijke stap in het proces.'
Gemeenschapsvorming aanwakkeren
Sociaal projectleider Pascalle Smeulders sloot namens woningcorporatie Tiwos aan bij de werkgroep. 'Om het samenwonen van verschillende doelgroepen te laten slagen is gemeenschapsvorming heel belangrijk. Dat gaat niet vanzelf, je hebt iemand nodig die dat kan aanwakkeren en ondersteunen. We stelden voor welzijnsorganisatie ContourdeTwern bij het project te betrekken voor community building. Zelf wilden we ook een stap extra doen. Wij leveren nu de sociaal beheerder voor het complex. De zorgkant wordt ingevuld door professionals van Prisma, RIBW Brabant en Traverse.'
Om het samenwonen van verschillende doelgroepen te laten slagen is gemeenschapsvorming heel belangrijk. Dat gaat niet vanzelf.
Los van het belang van de moederorganisatie
In een aantal sessies werd besproken wat het gezamenlijk doel is van de betrokken partijen. En waar het mogelijk kon gaan schuren. 'We bespraken bijvoorbeeld wat we zouden doen wanneer een huurder overlast veroorzaakt', vervolgt Pascalle. 'Als corporatie wil je dan handhaven. Maar in de sessies merkten we dat zorg daar anders in staat. Wij kijken als corporatie naar het complex als geheel en zorg kijkt naar de individuele huurder die zij begeleidt. Toen hebben we met elkaar besproken: hoe komen we los van het redeneren vanuit het belang van de moederorganisatie? Hoe zorgen we voor de gezamenlijke oplossing?'
'De visies waren in het begin nogal uiteenlopend, niet alleen tussen zorg en woningbouw maar ook tussen zorgorganisaties onderling', vult Marion aan. 'RIBW heeft als ggz-aanbieder een meer medisch model. Wij zijn als VG-organisatie heel vraaggericht, met de cliënt in de regie. En ContourdeTwern en Traverse doen dat nog veel meer. Zij willen graag dat hun cliënten teruggaan in de samenleving, zonder ondersteuning. Dat schuurt soms. Wij kijken naar de langere termijn, want iemand met een licht verstandelijke beperking heeft over drie jaar nog steeds die beperking.'
De tijdinvestering aan de voorkant heeft ervoor gezorgd dat het project een heel goede start heeft gemaakt.
Tijdinvestering aan de voorkant
De uiteenlopende standpunten bij elkaar krijgen, kostte tijd. 'Maar die tijdinvestering aan de voorkant heeft ervoor gezorgd dat het project een heel goede start heeft gemaakt', aldus Marion. 'De 96 flexwoningen van ’t Kompas op Zuid zijn nu allemaal bewoond, 60% door mensen die met spoed een huis zochten en 40% door mensen met een zorgindicatie. Van begin af aan zijn bewoners bij elkaar betrokken: ze ondernemen dingen met elkaar en helpen elkaar waar nodig, ondersteund door het kernteam. Precies zoals we voor ogen hadden.'
De governance van ’t Kompas op Zuid
Het kernteam van ‘t Kompas op Zuid bestaat uit professionals van Tiwos, Prisma, RIBW Brabant, Traverse en ContourdeTwern. Ze ondersteunen de bewoners bij het gezamenlijk doel: een prettige woonomgeving creëren waar iedereen zichzelf mag zijn en waar informele hulp vanzelfsprekend is. Het kernteam is een zelforganiserend team, waarbij de medewerkers door de eigen moederorganisatie aangestuurd worden. Een projectgroep met vertegenwoordigers van de samenwerkende partijen opereert als klankbordgroep. Deze projectgroep heeft mandaat om zelfstandig te opereren, met als het nodig is overleg met de moederorganisatie. Wanneer verder opgeschaald moet worden, komt het in het bestuurlijk overleg van Siem, het samenwerkingsverband van tien partijen die zorg en welzijn uitvoeren voor de gemeente. Siem krijgt van de gemeente één taakbudget en daarmee richten de partijen zelf zorg en welzijn in.
Bewegen in vertrouwen
'Wat ik heel knap vind, is dat we allemaal over de belangen van onze eigen organisaties heen hebben kunnen stappen', zegt Miranda. 'Hoe kunnen we de visie overeind houden, dat staat steeds voorop. De gemeente Tilburg beweegt ook heel erg in vertrouwen. We krijgen naast de individuele cliëntgeldstromen subsidie voor community building. Het is ieders verwachting dat we met gemengd wonen goedkopere zorg kunnen leveren dan wanneer mensen in beschermd wonen blijven wonen. Ook het zorgkantoor zit erin, met een stukje Wlz. Dat zegt ook iets over het vertrouwen dat zij hebben. We gaan het samen aan en we gaan het ook samen monitoren. Over twee jaar bekijken we wat het project heeft opgeleverd.'
Het is ieders verwachting dat we met gemengd wonen goedkopere zorg kunnen leveren dan wanneer mensen in beschermd wonen blijven wonen.
Omliggende gemeenten kijken mee
Gemeenten in de regio Hart van Brabant kijken daarbij met belangstelling mee, al is dat nu nog vanaf de zijlijn. 'We hebben met ‘t Kompas op Zuid ook een regionale functie', aldus Malou Deenen van Traverse. 'Vanuit Siem zit ik met de gemeenten in de regio om de tafel, we hebben samen het regionaal actieplan dakloosheid opgesteld. Maar het is bij de gemeenten nog niet gekomen tot concrete woonconcepten. Ze voelen zich minder verantwoordelijk, omdat de groep die dakloos is bij hen heel klein is. Toch lost gemengd wonen niet alleen een stadsprobleem op, de zorgkantoordoelgroepen zitten ook in de kleinere gemeenten. Daar zouden net zo goed plekken moeten komen voor gemengd wonen van mensen met en zonder zorgindicatie.'
Gemengd wonen lost niet alleen een stadsprobleem op, de zorgkantoordoelgroepen zitten ook in de kleinere gemeenten.
Meer informatie
Deel deze pagina via:
