Kees Donkervoort: ‘Gedreven om zorg voor kwetsbaren te verbeteren’

Kees Donkervoort (1962) is de nieuwe voorzitter van de raad van toezicht van Vilans. Van huis uit is de toegewijde toezichthouder een doorgewinterde bedrijfseconoom, maar bijna een kwart eeuw geleden maakte hij weloverwogen de overstap naar organisaties met een maatschappelijk perspectief. ‘Vilans breekt, net als ik, graag een lans voor veranderingen in de zorg.’

Zijn eerste ervaring met de zorg had Donkervoort in 1985, als 23-jarige student. Hij gaf les op een zeilschool in Friesland en hoorde over een Amerikaanse organisatie die kampen organiseert voor kinderen met kanker. Datzelfde jaar richtte hij samen met een Nederlandse kinderoncoloog de Stichting Kinderoncologische Vakantiekampen (SKOV) op en een zomer later vond het eerste zeilkamp voor kinderen met kanker plaats. ‘Als je ziek bent, breng je doorgaans aanzienlijk veel tijd in het ziekenhuis door. Je mist grotendeels het gewone leven. We wilden deze kinderen weer een push in de goede richting te geven. Dat ging niet zonder slag of stoot. Ik zag opmerkelijk gedoe onder kinderoncologen, maar we gingen stug door. Het is voor kinderen met kanker extra belangrijk om te kunnen bouwen aan zelfvertrouwen. Met zo’n zomerkamp kunnen zij weer even zichzelf zijn.’

No guts, no glory

De boodschap van Donkervoort luidt ‘wees moedig en beslis’. ‘Is het afbreukrisico groot? Zo ja, dan is dat toch geen bevredigende reden om iets niet te doen.’ Volgens de nieuwe rvt-voorzitter is het ‘goed om mogelijke risico’s onder een loep te leggen’ maar zodra hij verwacht dat de oplossingen of kansen voor het oprapen liggen, stapt hij graag in. Zelfs als zaken risicovol zijn. ‘Het principe van no guts, no glory huldig ik wel. Omarm het dapper zijn. Zonder lef, geen lof.’

Daarbij is doorzetten het devies van Donkervoort. ‘Wees standvastig, houd vol! Ga niet bij de pakken neerzitten na de eerste tegenslag. Iedereen maakt een reis door het leven en ik ben ook heus niet altijd en overal succesvol geweest. Af en toe heb je een vervelende dag en de volgende ochtend ga je gewoon − hup – door’, aldus Donkervoort.

Tegenslag

‘Net als iedereen heb ook ik tegenslag gekend, zakelijk en privé. Er waren verdrietige periodes. Mijn eerste vrouw kreeg in 2002 borstkanker. Toen stond ik ineens ‘aan de patiëntkant’. Ze is intensief behandeld, maar na acht jaar kwam de ziekte helaas terug. Ze is uiteindelijk overleden in 2011. Ik leerde dat de beste gezondheidscentra in Nederland ook fouten kunnen maken − fouten die ik overigens begreep, maar die gebeurtenis zorgde er destijds voor dat mijn inzichten over de zorg veranderden.’ Daar komt bij dat Donkervoort zichzelf als een ‘dankbaar mens’ ziet. Na het overlijden van zijn vrouw kreeg hij een nieuwe relatie. ‘Echt een cadeau in mijn leven. Bovendien vonden mijn drie volwassen dochters hun eigen weg en … een kleinzoon werd geboren!’

Impact

Inmiddels vormen deze twee ervaringen het fundament voor zijn persoonlijke motivatie. ‘Ze gaven me het duwtje in de richting van de zorg, een plek waar je middels gedegen onderzoek kunt bijdragen aan veranderingen in de maatschappij. Bovendien ben ik opgevoed met het idee dat je je leven niet alleen leeft. Je doet iets voor een ander. Die houding zit natuurlijk een beetje in onze christelijke samenleving, maar het idee van impact willen maken telt evenzeer. Ik ben werkelijk gedreven om de zorg voor kwetsbaren te verbeteren.’

Kennis en kunde

Ook Vilans wil die positieve bijdrage leveren, weet Donkervoort. ‘De organisatie heeft een cruciale rol in de uitwisseling van kennis tussen de regio’s. Zorgorganisaties kunnen het niet alleen. Ik geloof heel erg in die kennisfunctie van Vilans. In Nederland zijn er niet zoveel partijen die de aanwezige kennis en kunde verzamelen en uitdragen. Het is aan ons om relevante informatie zo goed mogelijk te delen. En het is dus ook aan ons om dag in dag uit met elkaar te puzzelen over de wijze waarop we de zorg beter kunnen inrichten. Door dit uiterst zorgvuldig en met zeer betrokken werknemers te doen, heeft Vilans echt invloed op verbeteringen en vernieuwingen in de zorg.’

Deltaplan

‘Dat die verbeteringen en vernieuwingen nodig zijn, staat als een paal boven water’, merkt Donkervoort op. ‘Als we op dezelfde manier doorgaan, kampen we in de zorg binnenkort met een enorm tekort aan arbeidskrachten. De zorg vergt nu radicale veranderingen! Mijn cri de coeur is dat we een Deltaplan voor de zorg moeten maken. Dat schreef ik twee jaar geleden ook al in het boekje Zorg zoekt Breekijzer. Nieuw leiderschap in een transformerende zorgwereld. Voor dit plan hebben we mensen met een missie nodig. Bestuurders met een authentieke visie; flexibele geesten die oprecht verbinding maken door daadwerkelijk naar anderen te luisteren en de dialoog aan te gaan. De zorg zoekt naarstig naar mensen die patronen doorbreken en grenzen opzoeken.’

Rocket science

Over diezelfde grenzen zegt hij: ‘Je moet je als organisatie niet alleen met de wetenschap verbinden, maar je moet jezelf onder andere in het buitenland, benchmarken om informatie te krijgen over eventuele verbeteringen. Vergelijk je eigen best practices met deze in andere landen. Wat de zorg betreft doen wij het in Nederland nog niet zo slecht. We doen het dikwijls juist behoorlijk slim, bijvoorbeeld op het gebied van incontinentiemateriaal. Het is allemaal geen rocket science, maarnog steeds zijn er in ons land zorgorganisaties met een pilot bezig terwijl ze de hulpbehoevende cliënten niet tijdig kunnen verschonen. Gelukkig breekt Vilans, net als ik, graag een lans voor dit soort veranderingen in de zorg.’

Opschalen digitale zorg

Die veranderingen gaan volgens Donkervoort ‘verder dan enkel praten over passende zorg’. ‘Zorg op maat kan aan de care en cure-kant namelijk niet eens meer geleverd worden.De oplossing ligt mijns inziens in het sneller opschalen van digitale zorg’. In Ontario, Canada zag de toezichthouder hoe zorg op een afstand van duizend kilometer geregeld werd via beeldbellen. ‘Zulke gesprekken kunnen soms een prima oplossing zijn. Uiteraard kan niet alles digitaal. Zo blijft een deel van de gehandicaptenzorg 24/7 fysiek. Die ‘zwaardere zorg’ is de duurste zorg en die kun je niet verlenen via beeldbellen. Bij veel lichtere zorg kan dat prima. We moeten meer gebruik maken van digitale platformen. Er zijn tegenwoordig echt prima nieuwe digitale initiatieven op het gebied van huisartsenzorg, zodat je niet voor elke klacht fysiek naar de huisarts hoeft.’

‘Critici van deze nieuwe technologie kunnen wel zeggen dat artsen hun patiënten moeten kunnen zien en voelen, maar we hebben steeds minder huisartsen. Mede aangejaagd door de negatieve ervaringen met COVID-19 en landelijke afspraken tussen de minister en het zorgveld tussen 2013 en 2020, zijn er nu minder huisartsen beschikbaar. Weinig artsen houden hun werk tot hun 65e vol. Veel jonge mensen willen behapbare nachtdiensten en parttime werken, en de feminisering van het beroep is een feit: tachtig procent van de dokters in opleiding is intussen vrouw. We worden allemaal ouder en krijgen kwalen. Vilans moet zodoende in rap tempo kennis vergaren en evalueren over het het nut en de noodzaak van digitalisering. We moeten ervoor zorgen dat iedereen in de toekomst van de zorg gebruik kan blijven maken.’

Basishygiëne

De nieuwe voorzitter kijkt geheid graag vooruit. ‘Nog geen vijf jaar geleden voerden we nog een discussie over staatssteun aan Vilans’, vertelt Donkervoort. ‘Er gingen grote bedragen van VWS naar Vilans. Die situatie is toen voorspoedig beslecht. Ook waren er in die tijd enkele bestuurswisselingen. Het is belangrijk dat de ‘basishygiëne’ van de organisatie niet ter discussie staat, en met de bedrijfsmatige kant van Vilans gaat het goed. We zien minder verzuim en ik bespeur veel vertrouwen over en weer. Vilans groeit gestaag. Vandaag de dag zijn we verantwoordelijk voor de uitrol van verschillende grote programma’s waarover duidelijke afspraken zijn gemaakt voordat het huidige kabinet viel. In de transformatie van de zorg is Vilans van de partij. Het is dé partij die met mogelijke antwoorden kan komen. Nee, excuus. Moet komen!’