Ouderenzorg in Leeuwarden: van intentieakkoord naar uitvoeringsprogramma

In februari 2023 tekenden 14 Friese gemeenten, zorgorganisaties, woningcorporaties, huurdersverenigingen, de provincie en zorgkantoor De Friesland het akkoord ‘Samen voor wonen en zorg in Friesland’. Daarna gingen partijen met elkaar aan de slag om woonzorgvisies te schrijven die uiteindelijk moeten uitmonden in uitvoeringsprogramma’s.

De ondertekenaars van het akkoord hebben Friesland opgedeeld in vijf regio’s. De regio Leeuwarden is al redelijk ver in de uitwerking van de intentieafspraken. Dat komt doordat de partijen elkaar in het voortraject goed hebben leren kennen, aldus Bert Bokma, zorginkoper bij De Friesland. ‘De gesprekken voor het convenant hebben alle partijen doordrongen van de omvang van de opgave en het besef doen groeien dat we dit alleen in goede samenwerking kunnen oplossen.’

Grote opgave voor Leeuwarden

De opgave voor Leeuwarden liegt er niet om. Het aantal ouderen groeit de komende jaren met 30 procent naar 32.000. Tegelijk lopen de personeelstekorten op en nemen de voorzieningen af, niet alleen in de omliggende dorpen, maar ook in de stad. Een groot deel van het zorgvastgoed voldoet niet meer aan de eisen van vandaag.

Er zijn daarom 1100 extra geclusterde woningen voor ouderen nodig, vertelt Hein de Haan, wethouder wonen in Leeuwarden. Volgens voorspellingen dreigt er een tekort van 800 medewerkers in de zorg, terwijl het aantal mantelzorgers halveert. Daarnaast kampt de regio met een tekort aan investeringsvermogen voor de volkshuisvesting. De Haan: ‘Als je kijkt naar het aantal sociale huurwoningen dat we moeten realiseren en hoeveel vermogen er zit bij de partijen die die woningen moeten bouwen, komen we 270 miljoen euro te kort.’

Verhelderende praatplaat

Kort na de ondertekening van het akkoord kwamen de partijen met belangen in Leeuwarden bij elkaar in het gebouw van De Friesland. Aan de hand van een plattegrond van de stad en een praatplaat legden de partijen hun kernopgaven naast elkaar, zowel van de zorg als van de huisvesting. ‘Dat was heel verhelderend’, kijkt De Haan terug. ‘Het was ook meteen duidelijk dat de totale opgave groter is dan elk van ons in zijn eentje aankan. We moeten dit echt samen doen.’

Het zorgkantoor heeft een ondersteuningsteam opgezet bestaande uit een dataspecialist en twee vastgoedexperts. Dit team begeleidt partijen in de samenwerking en staat hen bij met kennis en ervaring. In samenwerking met Companen zijn ondersteuningsdagen georganiseerd voor bestuurders en voor ambtenaren en beleidsmedewerkers. De Friesland monitort daarnaast de voortgang in de vijf Friese regio’s aan de hand van kwartaalrapportages.

Gat tussen thuis en verpleeghuis

Jan Maarten Nuijens is directeur-bestuurder van KwadrantGroep, een van de grote zorgaanbieders in Friesland. KwadrantGroep heeft 25 zorglocaties met 1250 bedden, ongeveer 6000 medewerkers en 5000 thuiszorgcliënten. Nuijens constateert dat er een gat is tussen thuis wonen en in het verpleeghuis wonen. Thuis is de situatie niet altijd geschikt om zorg te leveren, vooral als het om intensieve zorg gaat.

KwadrantGroep is in meerdere Friese regio’s betrokken bij het opstellen van woonzorgvisies. Leeuwarden zit bij de kopgroep, andere regio’s zijn minder ver. De algemene lijn in de visies is dat mensen langer zelfstandig wonen, er daarom geïnvesteerd moet worden in de leefbaarheid van wijken en buurten, en dat partijen elkaar opzoeken, zoals ouderenzorg en gehandicaptenzorg. ‘Je leert elkaar beter kennen en zoekt samen naar oplossingen. We werken bijvoorbeeld samen met Alliade aan concepten voor zowel ouderen als mensen met een beperking.’

Ruimte voor ontmoeting

Een belangrijk knelpunt bij de ouderenhuisvesting is het ontbreken van ruimte voor ontmoeting. Daar ontbreekt de financiering voor. Nuijens: ‘Er is een geclusterde woonvorm nodig tussen thuis en het verpleeghuis. Maar corporaties bouwen vaak appartementen van 80 vierkante meter, terwijl ouderen zoveel ruimte niet nodig hebben. Als je daar wat van af haalt, kun je misschien wel ruimte voor ontmoeting realiseren.’

Nuijens pleit daarnaast voor andere normen in de bouw, zodat nieuwe woningen beter geschikt zijn om zorg in te leveren. Zoals brede deuren en slaapkamers die geschikt zin voor verpleeghuisbedden. Verder zijn er forse investeringen nodig in bestaande bouw om woningen zorggeschikt te maken en te verduurzamen.

Beleidskader met ontwikkelrichting

De samenwerking en het overleg tussen de verschillende partijen in Leeuwarden heeft geresulteerd in een beleidskader voor de gemeente Leeuwarden met een ontwikkelrichting voor de komende jaren. De missie die daarin wordt gesteld is ‘om het wonen met zorg in de gemeente zo te organiseren, dat we de groter wordende groep kwetsbare ouderen én een zekere mate van nabijheid van zorg inclusief geschikt wonen kunnen bieden én dat de hulpverleners de zorg en ondersteuningsvraag op lange termijn aankunnen.’

Leeuwarden wordt verdeeld in zones: zone basis, zone plus en zone top, afhankelijk van de nabijheid van zorg en ondersteuning. Om in elke zone het wonen met zorg in te richten, zijn drie actielijnen geformuleerd:

Voor elke actielijn zijn concrete acties ontwikkeld. Hieruit komt ook de eerdergenoemde ambitie voort om tot en met 2040 1100 geclusterde woningen te bouwen. Het beleidskader moet nu zijn weg vinden in een gebiedsgerichte aanpak en concrete prestatieafspraken. De Haan: ‘Dat wordt de proof of the pudding.’

Meer informatie

• Lees meer over de totstandkoming van deze zones en uitleg ervan.
• Lees ook het verhaal hoe netwerk Nonna aan de slag is met nieuwe woonconcepten in de regio Nijmegen.