Persoonsgerichte zorg moet kloof met toezicht nog overwinnen
Gepubliceerd op: 03-05-2022
In de bestuurskamers praat men al jaren over persoonsgerichte zorg. De mensen om wie het gaat nemen echter nooit deel aan dat gesprek. De afstand tussen toezichthouders en de mensen die geraakt worden door hun beslissingen is onverminderd groot. Dat moet veranderen.
In de Governancecode Zorg 2022 benadrukken de brancheorganisaties dat het belangrijk is dat een organisatie zorgt dat zowel professionals als cliënten invloed kunnen hebben op het beleid dat hen raakt in de dagelijkse beroepsuitoefening, maar ook dat ze betrokken worden bij de beleidskeuzes over ‘de zorg van morgen’. Dit is volgens het SER-rapport 'Aan de slag voor de zorg' naast een goed salaris en ruimte voor opleiding en ontwikkeling erg belangrijk om zorgmedewerkers gemotiveerd te houden voor de zorg.
Meer dan formele structuren
Hoewel de Governancecode de invloed van belanghebbenden benadrukt, wordt niet helder beschreven hoe organisaties dit kunnen vormgeven: formele wettelijke medezeggenschapstructuren zijn niet het enige antwoord. Onderzoek van o.a. Van Wieringen en Nies laat zien dat zeggenschap via bestaande formele structuren onvoldoende aansluit op de belevingswereld van professionals. Professionals willen niet klagen, hebben weinig vertrouwen dat er iets met hun inbreng wordt gedaan of weten de weg in de organisatie niet (Van Wieringen & Nies 2022). Zij voelen zich hierdoor niet erkend en gewaardeerd. Om professionals te behouden, moeten organisaties daarom op zoek naar vormen om hen écht mee te laten praten.
De stem van cliënten en naasten
Deze constatering roept ook vragen op over de stem van cliënten en hun naasten: vinden hun wensen, ervaringen en belangen voldoende hun weg naar diegenen in de organisatie die beslissingen nemen en toezicht houden op die beslissingen? De afstand tussen een raad van toezicht en cliënten, naasten en professionals is van oudsher groot. Formele vertegenwoordigingsstructuren zoals een cliëntenraad vormen een verbinding, maar de vraag is of daarmee de consequenties van beleidsbeslissingen op de mensen die het raakt goed in zicht zijn.
Tegenzeggenschap
Medezeggenschap vraagt om creativiteit, openheid en wederzijds vertrouwen. Het gaat om het op een gelijkwaardige manier kennismaken met elkaars leefwereld en met open blik elkaars standpunten aanhoren. Omdat het bij medezeggenschap daarnaast belangrijk is om ook de individuele professional en cliënt te horen, bestaat nogal eens de angst dat dit tot een veelvoud aan uiteenlopende standpunten kan leiden. Bestuurders en raden van toezicht juichen het idee van medezeggenschap vaak toe, maar het wordt lastig als niet alleen de mooie, maar ook ongemakkelijke dingen besproken moeten worden en perspectieven verder uit elkaar staan. Het is wennen dat er ook tégenzeggenschap getoond kan worden.
Nieuwe vormen van toezicht
Bovenstaande punten zorgen ervoor dat bij de samenstelling van de raad van toezicht en het vormgeven van medezeggenschap vaak nog een hang naar traditionele structuren blijft bestaan. Door deze structuren leidend te laten blijven, houdt men de van oudsher aanwezige afstand tussen de raad van toezicht en de professional en cliënt in stand. Maar toezichthouden anno nu vraagt meer. Om als zorginstantie innovatief te blijven en complexe maatschappelijke problemen het hoofd te bieden, heb je niet één, maar meerdere antennes nodig. Dat vraagt om input van diverse perspectieven en nieuwe vormen van toezicht. Het vraagt om dialoog tussen toezichthouders en de mensen om wie het gaat. Zodat wie het raakt, écht mee kan praten.
