‘Werk niet persoonsgericht maar relatiegericht’

Persoonsgerichte zorg is steeds vaker het uitgangspunt. In de praktijk blijkt het echter niet altijd eenvoudig: zorg verlenen op basis van behoeften van cliënten. In een artikel in de nieuwste editie van het Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie beschrijft onderzoeker Marije Blok dilemma’s, knelpunten en kansen die persoonsgerichte zorg met zich meebrengt. Ze stelt dat, om aan te sluiten bij behoeften van bewoners, medewerkers niet zozeer persoonsgericht maar relatiegericht moeten werken.

Blok (Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling sociologie) voerde haar studie uit in 2021, op een somatische zorgafdeling van een verpleeghuis in Den Haag, samen met collega’s van Leyden Academy on Vitality and Ageing – Barbara Groot en Josanne Huijg - en de VU– Alice de Boer. 

‘Deze zorgorganisatie heeft een aantal concrete methodes voor persoonsgericht werken. Zoals het maken van een ‘Doodle board’, waarmee zorgmedewerkers meer te weten komen over de achtergrond van nieuwe bewoners. Ook leggen medewerkers ervaringen met bewoners vast in SenseMaker, een mobiele applicatie. Het gaat daarbij meestal om een foto met tekstje, zoals “Bewoner X vermaakt zich op de filmavond”. Dit kan ook door naasten bekeken worden. Wij waren echter ook geïnteresseerd naar spontanere manieren van het betrekken van bewoners en naar hoe deze werden ervaren.

Persoonsgericht als doel 

Uit het onderzoek Betrokken bewoners in het verpleeghuis: dilemma’s, knelpunten en kansen blijkt dat ondanks goede bedoelingen van medewerkers, bewoners zich lang niet altijd betrokken voelen. 'Één knelpunt is dat activiteiten vooral voor de vorm worden georganiseerd. Zo zegt een bewoner: “Het is wel belangrijk dat er op één of andere manier iets mee gedaan wordt. We hebben het al zo vaak over het eten gehad. Maar er wordt niets verbeterd”. 

Een ander knelpunt is dat het leren kennen van cliënten meer een doel op zichzelf wordt dan een middel om de zorg te verbeteren. Een medewerker deelt hierover: “Ik leer een mevrouw kennen voor het Doodle Board en zij zegt: ‘Het geeft me stress, ik zie het als een belasting.’ Ook een andere bewoner vindt dat er vaak veel nadruk ligt op het naar de zin maken van bewoners: “Ik moet alles maar leuk vinden. Het moet gezellig zijn, er staat een muziekje op, we moeten kletsen. Weet je wat ik wil? Helemaal niets, ik wil rust”. 

Aanbevelingen

Een belangrijke aanbeveling is dan ook om niet geforceerd te blijven vragen naar behoeften van cliënten om op basis daarvan leuke dingen te organiseren. Blok: ‘Het strekt tot aanbeveling om niet zozeer persoonsgericht maar relatiegericht te werken. Wanneer het gesprek tussen medewerkers en bewoners gericht is op het elkaar beter leren kennen, zijn bewoners sneller geneigd iets over zichzelf te vertellen. Bovendien betekent dit soms dat bewoners juist geen zin hebben om hun behoefte te delen. Ook daar moet ruimte voor zijn’. 

Lees het hele artikel Betrokken bewoners in het verpleeghuis: dilemma’s, knelpunten en kansen in de nieuwste editie van het Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie. 

Het onderzoek was onderdeel van een groter project van Leyden Academy, waarin de methode ‘Ervaringen Centraal’ werd ontwikkeld.