Hoogleraarschap versterkt samenwerking Vilans en TU Eindhoven

Dat het hoogleraarschap van Nap gericht is op waardegedreven digitale zorg, past duidelijk bij de uitdagingen waarmee de zorg op dit moment te kampen heeft, stelt hij. 'De zorgvraag groeit en wordt complexer, terwijl het personeelstekort toeneemt', zegt hij. 'Digitalisering kan een belangrijke rol spelen in de oplossingen hiervoor, mits dit goed wordt toegepast. Daarom kent mijn hoogleraarschap drie focusgebieden: co-design, waardebepaling en verantwoord innoveren.' 

Lees ook het nieuwsbericht Vilans en TU Eindhoven versterken samenwerking

Co-design

Bij co-design gaat het om de ontwikkeling van digitale zorg die aansluit bij de behoefte en die waarde heeft voor ouderen. 'Dit betekent dat de doelgroep bij de ontwikkeling van digitale toepassingen moet worden betrokken', zegt Nap. 'Soms zijn nieuwe methoden nodig om dit mogelijk te maken. Het promotieonderzoek van Sandra Suijkerbuijk aan de Technische Universiteit Eindhoven maakt dit duidelijk. Zij richtte zich op de vraag ‘hoe kun je mensen met beginnende dementie betrekken bij de ontwikkeling van digitale toepassingen’. Dat gebeurt nog veel te weinig.' 

Waardebepaling digitale ontwikkeling

Bij waardebepaling gaat het om de vraag: hoe breng je op een goede, uniforme wijze de waarde van een digitale ontwikkeling in kaart. Nap: 'Onderzoeksgroepen hebben doorgaans hun eigen (verschillende) methoden voor waardebepaling. Financiers en eindgebruikers hebben hiervoor juist uniforme meetwaarden nodig.' 

Verantwoord innoveren 

Bij verantwoord innoveren gaat het om reflectie op ethische waarden als diversiteit en privacy. 'Hierbij moet de juiste balans gevonden worden tussen de individuele gebruiker en opschaling', zegt Nap. 'Om zorgvernieuwing te versnellen kun je geen rekening houden met de wensen van élke individuele gebruiker.'

Onderzoeksvragen digitale zorg

Deze focusgebieden leiden tot diverse onderzoeksvragen. 'De eerste is welke waarden een rol spelen bij het accepteren van digitale zorg en hoe die weer worden beïnvloed door het gebruik', zegt Nap. 'Hoe neem je bijvoorbeeld het aspect privacy mee in de ontwikkeling van een sociale robot. Kan de gebruiker invloed uitoefenen op de data die de robot verzamelt en kan hij hem ook uitzetten? Maar naast privacy is bijvoorbeeld ook inclusiviteit belangrijk. Data mag geen gebruikersgroepen voortrekken of benadelen.'

Een tweede onderzoeksvraag is: welke variabelen vergroten de waarde van digitale zorg? 'Veel van de huidige digitale innovaties hebben meerwaarde', zegt Nap. 'Ze leveren tijdbesparing op of geven de cliënt meer eigen regie. Maar de impact is vaak nog beperkt. Als ouderen in toenemende mate thuis blijven wonen, hoe geven we ze daar dan de complexe zorg die ze anders in het verpleeghuis krijgen? Je kunt niet in elk huis een tillift neerzetten. Interviews en observaties om deze onderzoeksvraag te beantwoorden zijn intensief. Dus willen we ook kijken of we (nog) meer real world data kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld van bestaande technologie bij mensen thuis of data die al beschikbaar zijn in ECD’s.'

Een derde onderzoeksvraag is: hoe voeg je waarde toe aan het leven van de cliënt en het werk van de medewerker? 'Hoe zorg je dat een innovatie landt dus', zegt Nap. 'Daarvoor besteden we veel aandacht aan geaccepteerd bewijs. Want een innovatie kan wel grote impact hebben, maar mensen moeten hem ook accepteren en ermee uit de voeten kunnen.'

Uitbreiding samenwerking Vilans en TU/e

Het hoogleraarschap van Nap sluit goed aan op de bestaande samenwerking tussen Vilans en de TU/e. 'Zelf ben ik in 2008 aan de universiteit gepromoveerd op stress bij senioren bij computergebruik en hoe die te reduceren', vertelt hij. 'Ook heb ik er als postdoc onderzoek gedaan naar gaming voor senioren en gaming for health. Verder zit ik in het bestuur van de International Society of Gerontechnology, die in 1988 aan de TU/e is ontstaan en die zich richt op technologische ontwikkelingen voor de ouder wordende samenleving.'

'Wij zijn ontzettend blij met de komst van Henk Herman als deeltijd hoogleraar op dit belangrijke onderwerp', vertelt Wijnand IJsselsteijn, Hoogleraar Mens-Techniek Interactie bij de TU/e, en oprichter en co-director van het ECDT. 'Hij brengt een schat aan kennis mee rondom waardebepaling en succesvolle implementatie van zorginnovaties in de praktijk. Dit is een prachtige volgende stap in onze nauwe samenwerking.'

Extra impuls samenwerking Vilans en TU/e

De samenwerking tussen Vilans en TU/e krijgt met de benoeming van Nap een extra impuls, stelt Mirella Minkman, voorzitter raad van bestuur van Vilans. 'Als Vilans vinden we bruggen bouwen tussen wetenschap en praktijk heel belangrijk. Henk Herman kent beide werelden en kan zo wetenschappelijke en praktische kennis verbinden en een breed bereik genereren. Zijn hoogleraarschap bevestigt zijn uitgebreide staat van dienst en de (internationale) positie die hij heeft opgebouwd op het onderwerp digitale zorg en het brengt weer nieuwe mogelijkheden.'

'Waardegedreven digitale zorg is een speerpunt voor Vilans,' vervolgt Minkman. 'En zal dat de komende jaren zeker blijven, gezien de grote opgaven die er nog zijn. We werkten al heel goed samen met TU/e. Maar projecten hebben een tijdelijk karakter terwijl innovatie en toepassing van kennis over waardegedreven digitale zorg lange lijnen vraagt, het doorbouwen op kennis en het werken in betekenisvolle relaties. Daar past deze samenwerkingsovereenkomst bij en Henk Herman als wetenschappelijk ‘verbindingsofficier’. Daarnaast geeft het veel mogelijkheden om elkaars aanvullende netwerken en expertises te benutten, zodat we meer maatschappelijke impact kunnen maken.' 

Aansluiten op praktijk ouderenzorg

Precies dat beoogt Nap ook. 'Vilans en TU/e richten zich allebei op de vraag hoe technologie beter kan aansluiten bij de gebruikers', zegt hij. 'We hebben altijd promovendi op dit thema. Nu bijvoorbeeld Janna Alberts op het onderwerp nutrition, digitale ondersteuning om te zorgen dat ouderen goed blijven eten en drinken. Het mooie van al die dwarsverbanden is dat wij bij Vilans kunnen zorgen dat al die aan de universiteit ontwikkelde kennis en technologieën landen in de praktijk van de ouderenzorg. Belangrijk daarvoor is dat we vanuit Vilans veel meelopen bij de zorgorganisaties, om een beeld te krijgen van de uitdagingen die daar bestaan. Die uitdagingen zetten we weer als challenges uit bij ontwikkelaars en bij de studenten van de universiteit. Dat doen we niet alleen met TU/e, ook met andere universiteiten. Zoals met de Universiteit Utrecht in het PhD werk van Dirk Lukkien, waarin we juist kijken naar de ethische aspecten van verantwoord innoveren met technologie.'

Opschaling technologie bevorderen

Voor Nap persoonlijk is het hoogleraarschap een mooie vervolgstap bij een vraag die hem al zeker vijftien jaar bezighoudt. 'Het valt me al die tijd al op dat er veel mooie innovaties zijn, maar dat dat het niet tot opschaling komt', zegt hij. 'Ik liep daar steeds tegenaan en dit maakt voor mij duidelijk dat we veel meer moeten kijken naar het geaccepteerd bewijs waarover ik het al had. Daarnaast vind ik ook inclusief werken belangrijk en ook dat is een aspect dat ik in dit hoogleraarschap verder vorm ga geven.'

'Mijn hoop is dan ook dat we de komende jaren – in samenwerking tussen Vilans en de TU/e – dichter bij de waarde voor de verschillende doelgroepen van technologie voor de zorg kunnen komen. We willen meer uniformiteit bereiken en zorgen dat ontwikkelingen echt landen, dat we in het proces daar naartoe ethische waarden meenemen. Ik zie ernaar uit om, samen met partners in wetenschap en praktijk, hier waardevolle stappen in te zetten.'